Eksperti za "evroslinavce"

Prvog novembra 2005. nepoznati počinioci razbili su prozore na zgradi Adventističke crkve u Beogradu. Predstavnici adventista su incident prijavili Ministarstvu unutrašnjih poslova i Ministarstvu vera Republike Srbije. Istog dana, Ministarstvo vera je izdalo saopštenje u kome se ovaj napad osuđuje ali se isto tako "sa žaljenjem" konstatuje da su "sve crkve i verske zajednice u Srbiji povremeno izložene ovakvim ili sličnim ispadima netrpeljivosti i neprijateljstva". Najčešće, međutim, navodi se u saopštenju, žrtve su "Srpska pravoslavna crkva i Hrišćanska adventistička crkva". Ministarstvo vera je istaklo da će se truditi da "u okviru svojih nadležnosti, svakoj crkvi i verskoj zajednici, svejedno da li je tradicionalna ili nova, i da li je brojem pripadnika velika ili mala, omogući punu slobodu iskazivanja verskih uverenja, kao i pravo da javno deluju".

Iako se kao najveće i najčešće žrtve "netrpeljivosti i neprijateljstva" navode Srpska pravoslavna crkva i Hrišćanska adventistička crkva, Ministarstvo u svom saopštenju nije navelo kakvim je to ispadima netrpeljivosti i neprijateljstva danas izložena Srpska pravoslavna crkva. Ovom prilikom Ministarstvo nije imalo u vidu probleme koje predstavnici SPC imaju van republike, na primer u Crnoj Gori (konflikt sa rukovodstvom te države), na Kosovu (događaji u martu 2004. i kasnije) ili u Makedoniji (hapšenje vladike Jovana)... Osuda je u ovom slučaju ograničena na ispade protiv SPC u samoj Srbiji.

Bilo bi korisno ako bi ministar vera, Milan Radulović pojasnio o kakvim je izlivima netrpeljivosti prema SPC zapravo reč i ko su ljudi i organizacije koji u Srbiji viktimizuju Srpsku pravoslavnu crkvu? U crkvenoj štampi ili u nekom saopštenju Informativne službe Srpske pravoslavne crkve nije zabeležen nijedan fizički napad na bogomolju ili pojedinca, sem onog incidenta u Sandžaku, kad su prošle zime mladići grudvama zasuli jednog sveštenika. Stoga se čini da je u ovom slučaju namera ministarstva vera bila da nam skrene pažnju na postojanje određenih struktura koje prema Pravoslavnoj crkvi osećaju i otvoreno izražavaju netrpeljivost. Sudeći po navodima u crkvenoj štampi i istupanjima crkvenih velikodostojnika, radi se pre svega o "evroslinavcima" (A. Jevtić): nevladinim organizacijama, koje je patrijarh jednom prilikom okarakterisao kao "ogrehovljene duše" i liberalnom javnom mnjenju koje povremeno kritikuje klerikalizaciju srpskog društva i države. Po nekima čak, viktimizacija crkve od strane "evroslinavaca" i njihovih "suflera iz Vašingtona i Brisela" gora je od one koju je "doživela pod Turcima i komunistima". Neophodno je stoga da nam Milan Radulović kaže da li se po njemu svi oni koji u javnosti kritikuju crkvu mogu staviti u isti koš sa vandalima koji razbijaju prozore na Adventističkoj crkvi? Morao bi nam objasniti i šta on, naravno "u okviru svojih nadležnosti", namerava da učini da poboljša položaj Srpske pravoslavne crkve i zaštiti je od "ispada netrpeljivosti i neprijateljstva" koji se u ovom slučaju, sva je prilika, svode pod "delikt mišljenja"?

Vratimo se, ipak, incidentu sa razbijanjem prozora na Adventističkoj crkvi, jer ovaj događaj ima još jednu zanimljivu dimenziju. Pre nekoliko dana, ministar unutrašnjih poslova Dragan Jočić izdao je saopštenje u kom je nevladinu organizaciju Inicijativa mladih za ljudska prava optužio da širi "uskogrudost i jednoumlje". Ovakva optužba usledila je nakon što je u junu ove godine, Inicijativa mladih Okružnom javnom tužilaštvu u Beogradu podnela krivičnu prijavu protiv jednog radnika MUP zbog "izazivanja rasne, verske i nacionalne mržnje, razdora i netrpeljivosti iz člana 134. Osnovnog krivičnog zakonika". U krivičnoj prijavi se navodi da kapetan policije Zoran Luković, autor više knjiga na temu verskih sekti (jedna od njih, "Verske sekte priručnik za samoodbranu" koristi se kao udžbenik u srednjoj školi MUP u Sremskoj Kamenici) "kontinuirano svojim javnim delovanjem izaziva i raspiruje mržnju protiv pripadnika manjinskih verskih zajednica". Naime, u Lukovićevim knjigama i javnim nastupima pripadnici malih verskih zajednica optužuju se za širenje narkomanije, zlostavljanje dece i za ritualna ubistva. O njima se govori kao o ograncima Novog svetskog poretka koji podrivaju srpsko nacionalno i duhovno biće, kao o oružju u specijalnom ("neokortikalnom ratu") protiv Srbije i pravoslavlja. Luković male verske zajednice dovodi u vezu s Iluminatima, tajnom organizacijom koja od 1786. kada je prestala da postoji, opstaje samo kao relikt teorija zavere u razbuktaloj mašti pojedinaca. Ministar Jočić, ipak, pre neki dan saopštava javnosti da je Luković "ekspert za sekte čiji je kvalitet i objektivnost rada nebrojeno puta verifikovan kako od građana tako i od domaće i inostrane stručne javnosti, a koji u MUP ima podršku".

Zašto je sve ovo važno? Zato što su predstavnici Adventističke crkve nedavni incident prijavili Ministarstvu unutrašnjih poslova, očekujući da ono reaguje, napravi uviđaj i pronađe odgovorne. Istovremeno se Adventistička crkva u "ekspertskim" knjigama Zorana Lukovića, pominje kao jedna od najuticajnijih (a samim tim i najopasnijih) "pseudohrišćanskih sekti" u Srbiji. Po Lukoviću, adventisti pokušavaju da se infiltriraju u vladajuće strukture i podriju duhovnost srpskog naroda. Može li se od Ministarstva unutrašnjih poslova očekivati da istraži krivično delo učinjeno protiv jedne verske zajednice koju je "ekspert" istog tog ministarstva okarakterisao kao izvor opšte opasnosti?
Sledeće pitanje je, hoće li možda SPC reagovati na napad na zgradu Adventističke crkve i osuditi vandalizam prema svojoj "sapatnici"? Verovatno neće. Još dvadesetih godina prošlog veka Bogomoljački pokret, koji je delovao u okviru Srpske pravoslavne crkve i pod patronatom Nikolaja Velimirovića, u svojim publikacijama žustro se protivio "jeresi adventizma" i pozivao na zabranu Adventističke crkve. Argument je bio da ova crkva negativno utiče na "verska i nacionalna osećanja Srba". U delatnosti Adventista, baš kao i danas, videla se zavera: o njoj se pisalo kao o "plodu jevrejomasonstva u hrišćanstvu". Stoga nije čudo da se u Srpskoj crkvi Lukovićevo učenje o sektama visoko vrednuje. Njegov udžbenik je već sedam godina zajednički izdavački poduhvat SPC i MUP.

Autor je predavač u Školi društvenih nauka Trent univerziteta u Notingemu
Danas 08. novembar