Nenaseljeni i prenaseljeni

Najviše praznih stanova u Negotinu, Svilajncu, Kladovu, Velikom Gradištu – U Rakovici ima 99.000 žitelja, a 74.000 soba

U velikim gradovima nema dovoljno stambenog prostora, dok su u nekim delovima Srbije hiljade kuća prazne. Ovaj nesklad potiče otuda što kuće spadaju u nekretnine, a ljudi se – sele. Tako je kuća negde previše, a negde ih nema dovoljno da bi svi koji su se doselili živeli u koliko-toliko normalnim uslovima.

I u velikom gradu kakav je Beograd ima naselja u kojima je stambenog prostora, u proseku, više nego što je potrebno, a i opština u kojima su se ljudi i te kako stisli.

Rezultati popisa stanovništva i stanova iz 2002. godine, nedavno objavljeni i u posebnim knjigama, ukazuju, recimo, na veoma različite stambene uslove u opštinama Savski venac i Rakovica. Kad se uporedi broj soba u ove dve opštine s brojem stanovnika, dolazi se, naime, do zanimljivog podatka da na Savskom vencu ima oko 1900 soba više nego stanovnika. U stanovima različitih veličina, soba je oko 44.400, a stanovnika 42.500. U Rakovici je drukčija situacija: žitelja je 99.000, a soba 74.000. Računica, tako, pokazuje da Savski venac ima oko pet odsto više soba nego živih duša, dok u Rakovici jedna četvrtina žitelja deli prostoriju s nekim drugim.

Opština Savski venac je, međutim, deo Beograda s elitnim naseljima poput Dedinja i Senjaka, dok je Rakovica radnički kraj.

Doprinos „gastarbajtera”

I u Zemunu je registrovanih soba u stanovima 145.000, a stanovnika 192.000. Zemun je, međutim, natprosečno naseljen izbeglicama i to je jedno od objašnjenja otkud i u ovoj opštini stambena stiska.

U sremskoj Inđiji izbeglica je takođe veoma mnogo, ali u ovoj opštini je puno i vikendica, pa kad se ove kuće na obroncima Fruške Gore priključe ostalima, dobije se podatak da stanovništvo, u proseku, ne oskudeva u stambenom prostoru.

Još neobičnija je situacija u istočnoj Srbiji. U opštini Veliko Gradište soba je za četvrtinu više nego popisanih stanovnika, što će reći da kad se svako od žitelja smesti u po jednu sobu – četvrtina ostaje prazna. Vladimir Stanković, pomoćnik direktora, i Slavica Gažo, rukovodilac grupe za statistiku građevinarstva Republičkog zavoda za statistiku, objašnjavaju otkud ovaj „višak” stambenog prostora. Najpre – zbog pada nataliteta. A i zato što su u istočnoj i u nekim opštinama centralne Srbije mnoge porodice „na privremenom radu u inostranstvu“. Po novoj popisnoj metodologiji, ovi naši „gastarbajteri“ nisu registrovani kao stalni stanovnici mesta u kojima su podigli kuće. Tako su kuće popisane, a stanara nema. Zato je u opštinama poput Petrovca na Mlavi, Golupca, Negotina, Svilajnca, Despotovca veoma veliki udeo takozvanih „privremeno nenastanjenih”, što će reći praznih stanova. U Negotinu takav je svaki peti, u Svilajncu svaki treći-četvrti (!), u Kladovu i Velikom Gradištu svaki četvrti, u Malom Crniću i Petrovcu svaki peti stan. U celom Braničevskom okrugu je, u stvari, svaka šesta kuća (osamnaest odsto), u proseku, „privremeno prazna”. Za odmor ili napušteni

S druge strane su opštine s velikim brojem kuća „za odmor i rekreaciju”. Srbija ih ima ukupno 172.000, ili oko šest odsto od ukupnog broja. Međutim, na području beogradske prigradske opštine Sopot takvih kuća je 45 odsto, što znači da je skoro svaki drugi stambeni objekat – vikendica. U Sremskim Karlovcima, Mionici, Inđiji, Irigu – takva je svaka treća kuća. Na području Čajetine (Zlatibor), od svakih deset kuća, u „u rekreativne svrhe” se, u proseku, koristi četiri.

Inače, u poređenju s popisom 1991, Srbija je 2002. godine imala oko sedam odsto stanova više, ali je u istom periodu broj privremeno nenastanjenih povećan čak za 67, a napuštenih za šezdeset procenata. Napuštenih kuća u Srbiji nije tako mnogo (oko 58.000), ali procenjuje se da će ih biti sve više s obzirom na pad nataliteta i na pretežno staračka domaćinstva u zabačenim planinskim naseljima.

Slavica Gažo upozorava i na natprosečan porast broja kuća za odmor i rekreaciju (za šesnaest odsto), što je na prvi pogled neočekivano, jer je u prošloj deceniji malo kome bilo do gradnje vikendica. I ovaj popisni porast je, međutim, rezultat drukčijeg registrovanja postojećih stanova: pre svega u selima, kuće iz kojih su se nekadašnji žitelji iselili, a njihovi roditelji, recimo, umrli, povremeno su posećivane i zato su na popisu svrstane ne više u stalno nastanjene ili privрemeno nenastanjene nego kao objekti za odmor i rekreaciju.

Popisivačima je, pri tom, svakako bilo teško da odrede namenu nekih stambenih objekata. Jeр, stanovi su manje-više nepromenljivi, ostaju tamo gde jesu, a ljudi se odseljavaju i doseljavaju i teško je ponekad odrediti u kakvom su odnosu prema vlastitim nekretninama.