Čanka napuštaju stari saveznici

Vojvođanski izbori će, po svoj prilici uskoro postati ključni predmet interesovanja nove političke elite u republičkoj vlasti, ali i povod novih pomeranja u odnosima snaga na pokrajinskoj političkoj sceni. Najave iz krugova centralne vlasti da bi, umesto u septembru kad ističe redovni mandat aktuelnog saziva Skupštine Vojvodine, pokrajinski izbori mogli da se održe već u maju, u paketu s predsedničkim i lokalnim izborima nagoveštavaju i još jače zaoštravanje odnosa republičke i vojvođanske vlasti, koja odbija opciju prevremene izborne trke. Ukoliko se uzme u obzir da je raspisivanje izbora za vojvođanski parlament u isključivoj nadležnosti pokrajinskih organa vlasti, nije isključeno da bi politički rat mogao prerasti u ozbiljan sukob između centralnih i pokrajinskih institucija.

Da vladajuće stranke u Beogradu ozbiljno razmišljaju o tome da ipak ne čekaju jesen da bi proverile izbornu volju Vojvođana, bez obzira na otpore iz Banovine, potvrdio je nedavno i prvi čovek Demokratske stranke Srbije u Novom Sadu Dejan Mikavica. A lider te stranke i novi premijer Republičke vlade Vojislav Koštunica najavio je i ukidanje odluka pokrajinskog parlamenta kojima su ustanovljeni grb i zastava APV.

Prevremeni pokrajinski izbori?

Stranka Vojislava Koštunice je zajedno sa Srpskim pokretom obnove, Novom Srbijom, Narodnom demokratskom strankom i SNP “Svetozar Miletić” prošle nedelje potpisala zajedničku deklaraciju kojom je najavljeno i prosleđivanje zvanične inicijative Skupštini APV za hitno raspisivanje izbora, uz odgovarajući broj potpisa građana. S istom ambicijom i Srpska radikalna stranka ovih dana intenzivno radi na prikupljanju potpisa građana. S druge strane, vladajuća koalicija u Pokrajini, koju čine Demokratska stranka, Liga socijaldemokrata Vojvodine i Savez vojvođanskih Mađara, takve zahteve odbacivala je kao neosnovane, uz obrazloženje da vojvođanski parlament funkcioniše stabilno. Međutim, na prekjučerašnjoj konfernciji za novinare potpredsednik LSV-a nije u potpunosti isključio mogućnost da se vojvođanski izbori održe u maju, pod uslovom da se istovremeno raspišu i prevremeni lokalni izbori. Naime, pokrajinska vlast prilično je uzdrmana posle promene odnosa DS-a prema koalicionim partnerima u Vojvodini, a prvenstveno prema LSV-u Nenada Čanka. U sukobima između autonomaša i centralista, koji intenzivno traju od decembarskih parlamentarnih izbora, na kojima nijedna regionalna ni stranka nacionalnih manjina nije osvojila izborni cenzus, DS se uglavnom držao po strani sve do prošlonedeljne sednice pokrajinskog parlamenta. Skidanjem s dnevnog reda predloga svečane pesme APV, suprotno ranijem dogovoru vladajuće trojke u Pokrajini, DS je jasno demonstrirao da pravi odstupncu od koalicionog partnera Nenada Čanka, čija stranka je insistirala na utvrđivanju znamenja Pokrajine. Demokrate nisu imale ništa protiv grba i zastave, uz obrazloženje da takve simbole ima i svaki fudbalski klub, ali je kod himne zapelo jer su u toj stranci iznenada shvatili da je to “neprikosnoveno državno znamenje koje Vojvodini ne pripada”.

Ograde od subotičkog skupa

Promena politike DS-a, međutim, nije usmerena samo na odnose među koalicionim partnerima u vojvođanskoj vlasti već novo rukovodstvo te stranke sve jasnije pokušava da se ogradi i od autonomističke opcije u Pokrajini. To potvrđuju i negativne reakcije demokrata na poruke subotičke vojvođanske konvencije kojima je najavljena internacionalizacija vojvođanskog pitanja. Tako su se čelni ljudi DS-a iz Vojvodine pridružili vladajućim stranakama u osudi organizatora subotičkog skupa, kao i najava iz LSV-a o dovođenju monitoring grupe Saveta Evrope u Vojvodinu. Novoizabrani predsednik te stranke Boris Tadić, komentarišući “Subotičku inicijativu”, izjavio je da DS “ne može politički da podrži ni jednu inicijativu koja se oslanja na temelje „Ustava iz 1974. godine”, ocenjujući da je upravo taj ustav bio “eksploziv u osnovi bivše države”. On je kazao i da njegova stranka “neće podržati nijedno rešenje koje Vojvodinu vodi u pravcu državnosti”.
Bez obzira na zahlađenje odnosa među vladajućom trojkom u Pokrajini, LSV, DS i SVM moraće ipak da naprave bar još jedan kompromis - o izmeni postojećih izbornih pravila za pokrajinske izbore. Da je taj dogovor nužan ocenio je i potpredsednik LSV-a Aleksandar Kravić, koji je upozorio da bi zadržavanje Miloševićevih pravila značilo pristajanje na to da u novom sazivu Skupštine APV radikalima pripadne 100 od ukupno 120 poslaničkih klupa.

Važeća izborna odluka propisuje dvokružni većinski sistem s tri kandidata u drugom krugu, kojim se nerealno favorizuje najjača politička opcija, a što je bilo vidljivo i po sastavu aktuelnog i saziva pokrajinskog parlamenta koji mu je prethodio. Tako je na poslednjim izborima DOS osvojio 117 mandata, smenjujući saziv kojim su dominirali socijalisti.

Kravić se zbog toga založio za uvođenje dvokružnog većinskog sistema s dva kandidata u drugom krugu, ali nije isključio ni mogućnost dogovora o kombinovanju većinskog i proporcionalnog izbornog sistema.