April u IT istoriji

Zanimljivi događaji u oblasti informacionih tehnologija dešavaju se svakog dana, a evo kratkog podsetnika na događaje koji su se desili u aprilu poslednjih sedamdesetak godina.

2.

Kompanija Microsoft predstavila je 2. aprila 1980. godine karticu Z80 SoftCard, prvi i dugi niz godina jedini hardverski proizvod kompanije. Radi se o mikroprocesoru na štampanoj pločici koja se umetala u računar Apple II, a omogućavala je, uz manje izmene, programima koji su radili pod operativnim sistemom CP/M da rade na računaru Apple II. Program za pisanje teksta WordStar, na primer, bio je do te mere popularan da su mnogi korisnici kupovali karticu SoftCard, samo da bi mogli da rade u tom programu. U jednom trenutku, prodaja kartice SoftCard, čija cena je bila 349 dolara, predstavljala je skoro polovinu Microsoftovih prihoda. Proizvodnja kartice SoftCard je obustavljena 1986. godine.

4.

Na ovaj dan 1994. godine Mark Andresen i Džim Klark su osnovali kompaniju Mosaic Communications, koja je u oktobru iste godine objavila čitač Weba Mosaic Netscape 0.9, zasnovan na istoimenom programu koji je Andresen napisao kao student Univerziteta Ilinois. Mosaic Netscape je kasnije preimenovan u Netscape Navigator, a kompanija je u novembru 1994. godine promenila ime u Netscape Communications.

6.

Kompanija Microsoft je 6. aprila 1992. godine predstavila Windows 3.1, operativni sistem koji je u svet IBM i IBM-kompatibilnih personalnih računara doneo grafičko okruženje (mada se nije radilo o prvom grafičkom okruženju za personalne računare). Maloprodajna cena Windowsa 3.1 bila je 149 dolara. Pomenuto grafičko okruženje bilo je u kasnijim godinama predmet sudskog spora između kompanija Microsoft i Apple Computer. Windows 3.1 je doneo i brojne multimedijske mogućnosti, kao što su podrška za zvučne kartice, MIDI interfejs, podrška za rezoluciju Super VGA (800x600 tačaka) itd. Pojavljivanje Windowsa 3.1 označilo je i raskid sa direktnim režimom rada (Real Mode), a donelo je i novi izum - kombinaciju tastera "Ctrl-Alt-Delete" kojom se restartuje računar. Kombinacija koja je bila smišljena kao alatka za programere, postala je vremenom tehnološka ikona korisnika Windowsa jer im je omogućila da pregrme pad sistema.

7.

Sedmog aprila 1964. godine kompanija IBM predstavila je svoju porodicu velikih centralnih računara System 360. Radi se o najuspešnijem kompjuterskom sistemu svih vremena, koji je IBM-u doneo prihod od skoro 100 milijardi dolara. Razvoj serije System 360 trajao je pet godina, a tu porodicu računara sačinjavali su modeli 30, 40, 50, 60/62 i 70. Uporedo sa računarima, IBM je predstavio i oko 150 novih pratećih proizvoda, a predstavnici kompanije nisu propušatli priliku da ponosno izjave kako "softver napisan za jedan model iz serije System 360, može da radi na bilo kom drugom modelu iz te serije". Tako zamišljena računarska arhitektura omogućavala je klijentima IBM-a da povećavaju ili smanjuju mogućnosti svojih računarskih sistema, bez ulaganja u novi softver.

Šezdesetih godina prošlog veka, računari iz serije System 360 omogućili su IBM-u da zahvati čak 65,3 posto svetskog tržišta centralnih računara, navodeći analitičare da uvedu termin "Snežana (IMB) i sedam patuljaka". "Patuljci" su bile kompanije Sperry Rand (nekadašnja kompanija Remington Rand, sa 12.1% posto udela na tržištu), Control Data (5.4%), Honeywell (3.8%), Burroughs (3.5%), General Electric (3.4%), RCA (2.9%), NCR (National Cash Register, sa 2.9% posto udela na tržištu računara).

8.

Na ovaj dan 1991. godine tim programera kompanije Sun Microsystems počeo je u tajnosti rad na razvoju projekta "Oak". Naziv projekta je kasnije preimenovan u "Java".

10.

Istraživači Univerziteta države Pensilvanija počeli su 10. aprila 1943. godine da rade na razvoju računara ENIAC (akronim od reči Electrical Numerical Integrator And Calculator - električni numerički integrator i kalkulator). Njegovi tvorci Džon Mokli i Džon Presper Ekert napravili su moćan sistem za to vreme, sposoban da obavi čitavih 5000 računskih operacija u sekundi. Rad na razvoju ENIAC-a bio je obavijen velom tajnosti, budući da je računar razvijen za potrebe vojnog projekta poznatog pod nazivom Project PX, da bi izračunavao putanje artiljerijskih zrna. Pre ENIAC-a, putanje artiljerijskih projektila izračunavale su grupe računača (computers), sastavljene uglavnom od ženskih pripadnika oružanih snaga opremljenih mehaničkim stonim kalkulatorima. Iako nekompletan, ENIAC je obavio veliki posao posebno u poslednjim godinama Drugog svetskog rata. Na svetlo dana izašao je u febraru 1946. kada su njegovi ponosni autori predstavili "1000 kvadratnih stopa utikača, prekidača i lampi, sposobnih da računaju hiljadu puta brže od bilo koje savremene mašine".

12.

Dvanaestog aprila 1981. godine američki astronauti u svemirskoj letelici Challenger prvi put su upotrebili kalkulator HP-41 da bi izračunali putanju za povratak u Zemljinu atmosferu.

14.

Četrnaestog aprila 1995. godine kineska vlada je započela akciju proterivanja nelegalnog softvera iz računara u ministarstvima i državnim ustanovama. Osim davanja širokih ovlašćenja policijskim i sudskim organima koji su vodili istragu, hapsili i osuđivali korisnike piratskog softvera, plan je predviđao i izdvajanje dodatnih sredstava za kupovinu legalnog softvera. Plan o proterivanju nelegalnog softvera nastao je kao posledica dogovora kineskih i američkih vlasti o suzbijanju softverske piraterije, koji je potpisan u martu 1995. godine.

15.

Petnaestog aprila 1977. godine održan je prvi kompjuterski Sajam na zapadnoj obali SAD (West Coast Computer Faire). Tu manifestaciju obeležilo je pojavljivanje računara Apple II kompanije Apple Computer. Za 1300 dolara kupci tog računara dobijali su sistem sa kolor monitorom visoke rezolucije, ugrađenom tasaturom, 16 KB radne memorije, programskim jezikom BASIC i osam priključaka za proširenje.

16.

Na ovaj dan 1959. godine prvi put je predstavljen programski jezik LISP koji je omogućio osnovne radove u razvoju veštačke inteligencije. LISP je razvio Džon Makarti.

17.

Sedamnaestog aprila 1944. godine predsednik Univerziteta Harvard Džejms Konan napisao je osnivaču kompanije IBM Zomasu Votsonu pismo u kome ga je obavestio da računar Harvard Mark I, razvijen u saradnji Univerziteta i kompanije, "radi besprekorno".

Projekat razvoja tog računara predstavljao je još jedan primer saradnje državnih agencija, univerziteta i privatnih kompanija u vreme Drugog svetskog rata koji je besneo širom sveta. Do sporazuma između Univerziteta Harvard i kompanije IBM o izgradnji računara Harvard Mark I je došlo nakon prepiske između Hauarda H. Ejkena sa Univerziteta Harvard i Džejmsa V. Brajsa, rukovodioca IBM-ovog naučno-istraživačkog odeljenja. Ejken je u novembru 1937. godine napisao pismo Brajsu u kome je predložio upotrebu automatskih mašina za računanje u rešavanju fizičkih problema.

Harvard Mark I je bio grdosija dugačka 17 metara, visoka skoro tri metra i teška pet tona, kojoj su njeni autori nadenuli ime Džinovski Mozak (Giant Brain). Sa brzim elektromehaničkim jedinicama za množenje i deljenje, elektromehaničkim tablama funkcija, tri jedinice sa papirnim trakama za interpolaciju, 72 akumulativne i 60 stalnih jedinica za čuvanje podataka i komandama koje su se očitavale sa bušenih kartica, Harvard Mark I bio je jedna od najmoćnijih mašina za računanje svog vremena.

18.

Osamnaestog aprila 1986. godine kompanija IBM je prva u svetu upotrebila megabitni čip (memorijski čip sposoban da sačuva milion bitova informacija) u jednom komercijalnom proizvodu. Radilo se o računaru iz serije IBM 3090.

19.

Na ovaj dan 1957. godine istraživači su pokrenuli prvi program napisan u programskom jeziku FORTRAN. "Prevodilac formula" (naziv jezika izveden je od reči "FORmula TRANslator") omogućio je programerima lakše programiranje sa mnogo više mogućnosti. Prvi program napisan u jeziku FORTRAN izvršen je u kompaniji Westinghouse.

24.

Na ovaj dan 1981. godine kompanija Apple Computer predstavila je računar Apple IIc, "prenosivi" računar istih karaktersitika kao i standardni model Apple IIe. Računar je imao 128 KB radne memorije i disketnu jedinicu od 5,25 inča.

25.

Dvadeset petog aprila 1961. godine američki Patentni zavod odobrio je Robertu Nojsu iz kompanije Fairchild patent za prvo integrisano kolo. Skoro dve godine pre toga, Džek Kilbi iz kompanije Texas Instrument prikazao je svoje integrisano kolo koje se sastojalo od pet štapića germanijuma povezanih žicama (Nojs je koristio silicijum). Obojici inženjera je, ipak, kasnije priznato da su pronalazači integrisanog kola. (G.B.)

U saradnji sa mikro.co.yu