Pobrkani lončići

Za nepunih mesec dana od kada je Sveti arhijerejski sabor Srpske pravoslavne crkve izdao Tomos o autonomiji Pravoslavne ohridske arhiepiskopije koja je pre dve godine obnovljena u okviru SPC, ponovo se pokazalo da problem makedonskog crkvenog pitanja, nije strogo crkvena, nego pre svega politička stvar, od koje prirodno nije imuna ni diplomatija. Kako državna, tako i crkvena. Na kanonski legitimne odluke SPC, o čijim mogućim političkim, ali i pastirskim posledicama postoje različite procene, uz očekivano protivljenje u pravoslavnom svetu kanonski nepriznate Makedonske pravoslavne crkve, najžešće reagovanje stiglo je upravo iz makedonskog državnog vrha. Za razliku od SPC, čiji se "prvi diplomata", kako se priča, ovog puta više oslanjao na Carigrad i Atinu, Skoplje se već obratilo na dve "glavne pravoslavne adrese": vaseljenskom i ruskom patrijarhu, ne gubeći vreme ni na planu državne diplomatije. Pre svega u razgovorima sa predsednikom Srbije, pošto je srpski ministar vera javno poručio da "Vlada Srbije neće ni na koji način pokušati da utiče na SPC da relativizuje ili izneveri svoje unutrašnje zakonodavstvo". Novi impuls crkveno-političkom zamešateljstvu dao je Agaron Asatur, ambasador Ruske Federacije u Makedoniji, tumačeći neovlašćeno, kako tvrde i u Ruskoj i u Srpskoj ckrvi, stavove ruskog patrijarha u korist Skoplja i MPC. Diplomatskom presedanu doprinos je dala i sama SPC koja se, reagujući na Asaturovu izjavu, nije zadržala samo na kanonskim argumentima i protokolu crkvene diplomatije, nego je netaktično upotrebila i "kuriozitet" da "dotični tovarišč Asatur uopšte nije vernik Ruske pravoslavne crkve, niti je Rus po narodnosti".

Kada je reč o makedonskom crkvenom pitanju, zbrka je nastala još od samog starta (1945.) mešanjem crkvenih i političkih "lončića", sada pokazuje svu složenost problema proizašlih iz istorijskog nasleđa, načina na koji su u prošlom veku rešavana pojedina nacionalna, pa i državna pitanja na Balkanu, kao i iskušenja pred kojima se našlo dve hiljade godina staro crkveno kanonsko pravo u sudaru sa zahtevima savremenih svetskih političkih procesa i pravila. Pri tome, treba imati u vidu i sve refleksije tihog rivaliteta Carigrada i Moskve oko primata u pravoslavnom svetu, kao i ulogu Rusije koja je, ako istorija ne vara, na Balkanu uvek umela da vaga između sukobljenih interesa njoj bratskih pravoslavnih naroda.