Manjine pod zaštitom

Kolektivni identitet, suverenitet i manjinska prava bili su tema ovogodišnje, sedme po redu, naučne konferencije u okviru serije rasprava o međunarodnom pravu i etici. Dvodnevna konferencija je prošlog vikenda održana na Filozofskom fakultetu u Beogradu, uz učešće profesora univerziteta iz SAD, Francuske, Nemačke, Austrije, Australije, Kanade i SCG. Naučnici su raspravljali o kolektivnom identitetu i o suverenitetu kao načinu ispoljavanja tog identiteta. Jovan Babić sa Filozofskog fakulteta u Beogradu i Aleksandar Jokić sa Državnog univerziteta Portland (SAD) objašnjavaju da kolektivitet u državi ima mogućnost da se ispolji preko zakonodavne volje koja je u stanju da proizvede zakon. Nacije kao veliki kolektiviteti teže tome da formiraju zakonodavnu volju i državu.

U vezi s kolektivnom voljom je i odnos većine i manjine. Politička manjina koja u demokratskim društvima učestvuje na izborima legitimiše odluke političke većine, očekujući da će i sama jednom (na izborima) postati većina. Ima, međutim, manjina koje nikad ne mogu postati većina i zato one uživaju drukčiji tretman od političke manjine koja može zadobiti poverenje većine. Manjina koja ne može postati većina ima pravo na zaštitu svoje različitosti. To legalno pravo u demokratskim društvima ispoljava se kao sistem privilegija ili kao pozitivna diskriminacija u korist manjine.

U raspravi je razmatran i odnos između kulturnog identiteta i političkog suvereniteta. Postavljeno je pitanje da li insistiranje na kulturnom identitetu manjinskih grupa vodi ka njihovim zahtevima za politički suverenitet. Rečeno je da iako manjinske grupe tome teže – da li će se one izboriti za politički suverenitet – zavisi od količine političke moći kojom raspolažu.

U razgovoru o kolektivnom identitetu i suverenitetu dotaknuto je i pitanje odnosa između nacionalnih i takozvane svetske države. Milorad Stupar (Beograd) smatra da proces globalizacije ima veće izglede na uspeh kao svetska konfederacija država nego ako se razvija u pravcu stvaranja jedinstvene svetske države. Nacionalne (ili višenacionalne) države, naime, prema mišljenju Stupara, daju veću perspektivu za rešavanje raznih društvenih sukoba nego što to omogućava jedinstvena svetska država, o kojoj se govori u okviru nastojanja da se svet "unifikuje".

Problemi u vezi sa svetskom konfederacijom nacionalnih država nastaju, međutim, zbog toga što su neke među tim državama slabe, nesposobne da učvrste demokratiju i formiraju kvalifikovanu većinu zbog nepremostivih unutrašnjih razlika. Slabe države ne tako retko nisu u stanju da primene sopstveni zakon ili, još češće, da ga primenjuju na celoj svojoj teritoriji. Ima slabih država koje ne mogu da se odupru pritiscima jačih, što je jedna, od glavnih tema u međunarodnom pravu i međunarodnim odnosima.

Zanimljiva diskusija vođena je i o tome da li su kolektivni interesi samo zbir pojedinačnih, kao što to smatra Vladimir Gligorov (Ekonomski institut, Beč), ili kolektiviteti poseduju neku vrstu "institucionalne personalnosti", nesvodive na zbir individualnih interesa (Dvajt Njumen, Oksford).

U okviru rasprave o manjinskim pravima, Izabel Depla (Monpelje) govorila je o pravu na povratak kao jednom od osnovnih ljudskih prava. Ovo pravo se može svesti i na izbegličko, pa su s tim u vezi pominjani Bosna i Kosovo. Izabel Depla je postavila pitanje da li je pravo na povratak jednako pravu na ostanak. I da li postoji pravo na izbor odluke. Ako pravo na izbor postoji, onda izbeglice mogu i da se vrate i da ostanu tamo gde su izbegli.

Drugi deo rasprave o kolektivnom identitetu, suverenitetu i manjinskim pravima, kao što je to i uobičajeno tokom svih sedam godina, biće održan na jesen u SAD, a organizatori ovih skupova su Filozofsko društvo Srbije, Katedra za filozofiju Portlandskog univerziteta i Filozofski centar Gradskog koledža u Santa Barbari.